گرامیداشت ۱۲۰ سالگی یاسوجیرو اوزو در جشنواره فیلم توکیو

«صبح بخیر» دومین فیلمی است که اوزو به صورت رنگی فیلمبرداری کرد. در این فیلم وی به وقایع‌نگاری سبک اما قابل درک از زندگی خانوادگی در ژاپن پس از جنگ پرداخته و نشان داده است در خلق چنین فضاهایی چقدر مهارت دارد.

در این نشست کیوشی کوروساوا کارگردان ۶۸ ساله ژاپنی گفت: با تماشای «صبح بخیر» برای اولین بار پس از مدت‌ها، از نحوه رفتار در چنین منطقه کوچکی شگفت‌زده شدم و این همان درام‌های «کوچکی» است که موضوع بسیاری از فیلم‌های اوزو را تشکیل می‌دهد. در عین حال وی کارگردانی بود که گاهی اوقات خشونت‌های تکان دهنده را نیز به خوبی به تصویر می‌کشید.

کلی رایکارد بانوی کارگردان آمریکایی که خود به خاطر داستان‌های مینیمالیستی از زندگی مردم عادی شهرت دارد، از «ترکیب‌بندی عالی و هر فریم اوزو که مانند یک نقاشی» است تمجید کرد و افزود: وی درام‌های روزمره زندگی، شخصیت‌های خرد و موضوع‌هایی بدون قهرمان را به خوبی تصویر می‌کرد.

جیا ژانگکه فیلمساز ۵۳ ساله چینی از سوی دیگر داستان «صبح بخیر» را چیزی فراتر از داستان ۲ برادر نوجوان که پدر و مادرشان را برای خرید تلویزیون ناراحت می‌کنند خواند و گفت به یاد دوران جوانی خود می‌افتد؛ وقتی کودکی در چین در دهه ۱۹۷۰ بود و یک تلویزیون می‌خواست، درست مثل تلویزیون ۲ پسر.

وی افزود: اگر اوزو در عصر هوش مصنوعی زنده بود، فکر می‌کنم داستان کودکانی را تصویر می‌کرد که ربات می‌خواهند.

ژانگکه همچنین گفت: توانایی اوزو در به تصویر کشیدن «تغییرات در اقتصاد و جامعه ژاپن و نحوه زندگی مردم از طریق آنها» او را از هم عصرانش متمایز کرد.

کیوشی کوروساوا افکار خود را در مورد اوزو با اشاره به «خواهران مونکاتا» فیلمی از سال ۱۹۵۰ تشریح کرد و در توضیح خود گفت: این فیلم در عین اینکه ریشه محکمی در درون مایه غالب کارگردان از ساختار خانواده ژاپنی آن دوران دارد، بدبینی و نیهیلیسم و همچنین تصویری از خشونت خانگی را به نمایش می‌گذارد که پیش از آن در هیچ فیلم ژاپنی دیده نشده بود.

رایکارد هم گفت: این سفر اولین سفرش به ژاپن است و آنچه او از این کشور می‌داند بیشتر از طریق سینما و به‌ویژه فیلم‌های اوزو به دست آمده است. «داستان توکیو» به نوعی فیلم جاده‌ای است. اما در حالی که در یک فیلم آمریکایی داستان معمولا به سمت یک بحران وجودی می‌رود که شما خودتان را در آن می‌یابید و این خانواده‌تان هستند که شما را نگه می‌دارند، در اوزو بحث، بحث جستجو است و این همان جایی‌ است که باید باشید.

وی افزود: ایده «من همان طور که هستم خوشحالم» که توسط شخصیت‌های فیلم‌های اوزو بیان می‌شود، یک تفکر غیرآمریکایی است. نارضایتی در فیلم آمریکایی بسیار مهم و نقطه تاکید است.

رایکارد در ادامه افزود: صحبت کردن درباره تأثیر هر یک از آثار اوزو دشوار است، زیرا آنها حس یک گفت‌وگوی مداوم را تداعی می‌کنند.

در جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو ۲۰۲۳ نسخه‌های ۴K بازسازی‌شده دیجیتالی از ۱۷ فیلم اوزو نمایش داده می‌شوند. این در حالی است که «داستان توکیو» این فیلمساز که محصول ۱۹۵۳ است، ۷ دهه پس از اکرانش، همچنان در رتبه‌بندی فیلم‌های بزرگ تمام دوران در صدر قرار دارد.

سی‌و ششمین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو که از سه‌شنبه ۲۳ اکتبر آغاز شده تا چهارشنبه یکم نوامبر ادامه خواهد داشت. امسال ویم وندرس ریاست هیات داوران این جشنواره را برعهده دارد و فیلم «روزهای عالی» وی فیلم افتتاحیه جشنواره بود. فیلم پایانی «گودزیلا منهای یک» ساخته کارگردان یامازاکی تاکاشی است. در بخش رقابتی این دوره ۱۵ فیلم از سراسر جهان به نمایش درمی‌آید.

یاسوجیرو اوزو سال ۱۹۶۳ در روز تولدش (۱۲ دسامبر) در حالی که ۶۰ ساله بود بر اثر سرطان درگذشت. روی سنگ مزار وی تنها کلمه «مو» ژاپنی به معنی پوچی نوشته شده‌است. وی را تا وقتی زنده بود فقط در ژاپن می‌شناختند و پس از مرگش بود که سینمای ساده و شاعرانه او در جهان طنین افکند.